tel. 601 382 472
fax. (17) 872 15 93
publikacje: (17) 872 15 82

 

Realizujemy projekty dofinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

 
 

 


Internetowa księgarnia FROA

Oferujemy bogaty wybór naszych publikacji, obejmujący szeroki zakres zagadnień z dziedziny archeologii.

Zapraszamy do naszej internetowej księgarni
lub do kontaktu telefonicznego: (17) 872 15 82


 

Co zrobić z zabytkiem archeologicznym?

Zadanie „Co zrobić z zabytkiem archeologicznym? Poradnik dla inwestorów i mieszkańców Rzeszowa” jest realizowanie dzięki dofinansowaniu, jakie otrzymaliśmy od Gminy Miasto Rzeszów w ramach konkursu na działania w zakresie ochrony zabytków, opieki nad zabytkami oraz promocji lokalnego zasobu zabytkowego.

Zabytki archeologiczne to jedna z najczęściej spotykanych kategorii obiektów dziedzictwa kulturowego, jednak społeczna świadomość na temat ich rozpoznawania oraz wartości pozostaje wciąż niska.

Niniejsze zadanie publiczne ma na celu podjęcie próby zmiany tego stanu rzeczy poprzez stworzenie poradnika, który w przystępny, lecz fachowy sposób, zwiększy świadomość społeczną w zakresie:

  • znaczenia zabytków archeologicznych dla ochrony naszego dziedzictwa.
  • identyfikacji zabytków archeologicznych.
  • postępowania w przypadku odkrycia zabytku archeologicznego.
  • zaprezentowania najważniejszych zabytków archeologicznych Rzeszowa.

Poradnik będzie składał się z czterech części:

  1. Podstawy archeologii. Przedstawiamy tutaj ogólne informacje na temat zabytków archeologicznych i sposobów ich identyfikacji. Omówimy różnorodne kategorie, począwszy od pojedynczych znalezisk (np. fragmentów ceramiki), przez obiekty nieruchome (jak groby ciałopalne), aż po formy terenowe (np. grodziska). Wyjaśnimy znaczenie takich odkryć oraz zaprezentujemy podstawowe rodzaje badań archeologicznych.
  2. Porady dla mieszkańców. Ta część jest skierowana do mieszkańców Rzeszowa, którzy mogą przypadkowo natknąć się na znaleziska archeologiczne w trakcie codziennych czynności. Poradnik wyjaśni, jak zabezpieczyć potencjalne znalezisko i gdzie je zgłosić.
  3. Informacje dla inwestorów. Dedykowana inwestorom, ta sekcja porusza kwestie dotyczące ochrony zabytków archeologicznych w kontekście inwestycji. Obejmuje informacje o:
    • Potencjalnych zagrożeniach dla zabytków w trakcie realizacji inwestycji.
    • Prawnych podstawach ochrony dziedzictwa archeologicznego.
    • Obowiązkach i prawach inwestorów.
    • Rodzajach badań archeologicznych i procedurze ich realizacji.
  4. Najważniejsze odkrycia w Rzeszowie. W tej części przedstawimy najważniejsze odkrycia archeologiczne z Rzeszowa, podkreślając wyjątkowość lokalnego dziedzictwa i znaczenie jego ochrony.

Ten poradnik pomoże nie tylko zrozumieć wartość dziedzictwa archeologicznego, ale także wesprze odpowiedzialne i efektywne działania w jego ochronie. Publikacja zostanie przekazana instytucjom zajmujących się ochroną dziedzictwa na terenie naszego miasta, do szkół zlokalizowanych na terenie Rzeszowa oraz do przedsiębiorców prowadzących prace na terenie miasta.

Poradnik

Nad poradnikiem praca wre! Nim zobaczycie całość, zapoznajcie się z wybranymi fragmentami z trzeciego rozdziału.

DLACZEGO CHRONIMY ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE?

Zabytki archeologiczne, ruchome i nieruchome są świadectwem przeszłości, oryginalnymi reliktami dawnych religii, gospodarki, rzemiosła i sztuki. Stanowią dowód bogactwa kulturowego pradziejowych społeczności. Pomagają lepiej zrozumieć rozwój cywilizacji i mechanizmy kierujące człowiekiem, jego możliwości i ograniczenia. Mogą być elementami integrującymi lokalne wspólnoty i pełnić rolę atrakcji turystycznych. Rozwój cywilizacyjny powoduje nieuchronną destrukcję dziedzictwa archeologicznego, które jest nieodnawialne, dlatego wypracowano zasady jego ochrony.

JAK CHRONIĆ ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE?

Ochrona dziedzictwa archeologicznego polega przede na eliminowaniu zagrożeń, które mogą doprowadzić do jego destrukcji. Według doktryny konserwatorskiej stanowiska archeologiczne czyli nieruchome zabytki archeologiczne powinny pozostać nienaruszone. Wykopaliska ratownicze prowadzone są wtedy gdy stanowisko archeologiczne zostanie nieuchronnie zniszczone przez inwestycję albo gdy uzasadnia je istotna potrzeba naukowa. Badania archeologiczne nie są sposobem ochrony zabytku, bo po ich przeprowadzeniu nieruchomy zabytek archeologiczny przestaje istnieć, zamieniając się w dokumentacje i zestaw muzealiów. Obecnie w Polsce z powodu planowanych inwestycji prowadzonych jest tysiące prac archeologicznych, które powinny zaspokoić większość potrzeb naukowych dlatego pozwolenia na naukowe badania archeologiczne nie zawsze są wydawane zgodnie z oczekiwaniami badaczy. Ochrona zabytków archeologicznych „in situ” jest obecnie światowym standardem. Archeologia jako nauka nie polega na zbieraniu i wydobywaniu ruchomych zabytków archeologicznych, lecz na obserwacji i interpretacji nawarstwień ziemnych, w których te ruchome zabytki tkwią.

CO MUSZĘ ZROBIĆ JEŻELI PLANUJĘ INWESTYCJĘ?

Przy planowaniu inwestycji należy mieć pewność, że nie wejdzie się w konflikt z obiektem dziedzictwa. Jeżeli wiadomo, że w obrębie nieruchomości znajdują się zabytki archeologiczne, nieruchomość wpisana jest do rejestru zabytków albo ewidencji zabytków lub ustalenia ochrony ujęte są w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, należy zwrócić się do wojewódzkiego konserwatora zabytków z pytaniem czy istnieje potrzeba przeprowadzenia wyprzedzających badań archeologicznych. Inwestor zobowiązany jest sfinansować badania wraz z kosztem dokumentacji, jeżeli wojewódzki konserwator zabytków zadecyduje o konieczności ich przeprowadzenia. W większości przypadków można uzyskać dofinansowanie takich badań z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uszkodzenie lub zniszczenie zabytku, co jest skutkiem przeprowadzenia inwestycji na obszarze zabytkowym bez obowiązkowych badań archeologicznych stanowi przestępstwo.

CO ZROBIĆ JEŚLI PODCZAS PRAC ZIEMNYCH ZNALAZŁEM ZABYTEK?

Znalazca zabytku jest zobowiązany zgłosić swoje odkrycie wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków (lub właściwemu wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta) zabezpieczyć dostępnymi środkami zabytek i miejsce jego odkrycia. Bardzo często pierwszą osobą, która dowiaduje się o odkryciu jest muzealnik, znajomy archeolog, regionalista czy nauczyciel historii, jednak konserwatora bez zbędnej zwłoki musi powiadomić sam znalazca. Najprostszą formą takiego zgłoszenia jest wysłanie wiadomości pocztą elektroniczną.

Osobom, które wypełnią powyższe warunki przysługuje nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zabytki ruchome znalezione w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela jest bezcelowe, w tym wszystkie zabytki archeologiczne, są własnością Skarbu Państwa.

Do pobrania